De grote modderkruiper is terug! 

Na jaren van afwezigheid is de beschermde grote modderkruiper weer aangetroffen rond het Duitse Lijntje in Boxtel. Een mooie opsteker voor waterschap De Dommel. En hij werd niet gevonden met netten of fuiken, maar met eDNA-onderzoek. Dankzij deze techniek bleek de soort zich op meer plekken te bevinden dan gedacht. En dat zet de wijze waarop waterschap De Dommel omgaat met beheer en onderhoud van hun watergangen in beweging.

Van toevalstreffer naar gericht onderzoek

Het begon met een toevallige vondst: tijdens het baggeren trof een machinist een grote modderkruiper aan in het vrijgekomen slib. Een zeldzame waarneming, want het was al 18 jaar geleden dat deze vis voor het laatst in dit gebied was gezien. Vanwege de beschermde status van de soort schakelde Waterschap De Dommel AQUON in voor vervolgonderzoek. Doel: vaststellen of de modderkruiper zich hier echt opnieuw had gevestigd.

Zeven nieuwe vindplaatsen dankzij eDNA

De traditionele vangmethode met fuiken leverde slechts twee volwassen exemplaren op. Er werd gevreesd dat het om een zwakke of tijdelijk aanwezige populatie ging. AQUON zette daarop eDNA-technieken in. Daarmee worden DNA-sporen in het water geanalyseerd om de aanwezigheid van soorten aan te tonen. Met succes: op zeven locaties, verspreid over vele kilometers, werd het DNA van de grote modderkruiper aangetroffen. Daarmee was duidelijk dat de soort zich opnieuw heeft gevestigd, en op grotere schaal dan gedacht. En dat is volgens Mark Scheepens, adviseur watersysteem bij De Dommel, het verwoordde: “Weer een mooie rapportage waarmee we vooruit kunnen.” 

Van inzicht naar actie

Dankzij deze bevindingen heeft Waterschap De Dommel inmiddels haar beheerstrategie aangepast. Bij toekomstig baggerwerk of aanpassingen aan watergangen wordt nu rekening gehouden met het leefgebied van de grote modderkruiper. Dat kan betekenen dat bijvoorbeeld een sloot in twee fases wordt gebaggerd, om verstoring van de populatie te beperken. Ook andere waterschappen, zoals Hollandse Delta, gebruiken inmiddels eDNA-technieken om deze kwetsbare soort op tijd op te sporen en passende maatregelen te nemen.

Waarom deze soort telt

De grote modderkruiper is misschien niet de bekendste vis, maar ecologisch gezien is hij van grote waarde. Deze soort leeft het liefst in ondiepe, stilstaande of langzaam stromende wateren met een zachte, modderige bodem. Door zijn vermogen om zich in te graven, kan hij overleven bij lage zuurstofwaarden waar andere soorten het moeilijk hebben. Juist dat maakt hem een belangrijke indicator voor waterkwaliteit en ecologische balans.

Tegelijkertijd is hij kwetsbaar: door baggerwerk, intensief onderhoud of verstoring van het habitat kan zijn leefgebied snel verdwijnen. Omdat de grote modderkruiper op de Rode Lijst staat als bedreigde soort, zijn overheden en waterschappen verplicht om bij ruimtelijke ingrepen rekening te houden met zijn aanwezigheid. Maar het probleem: met traditionele vangmethoden wordt hij vaak over het hoofd gezien. Hij verstopt zich in de modder, laat zich nauwelijks vangen en is actief op momenten dat we hem lastig kunnen waarnemen.

Daarom is eDNA-onderzoek zo waardevol. Met deze methode kunnen we sporen van de modderkruiper vinden, zelfs als hij zelf niet te zien is. Het levert daarmee een betrouwbaarder beeld op van de verspreiding en stelt beheerders in staat om weloverwogen keuzes te maken. Bijvoorbeeld door het werkgebied bij baggeren tijdelijk te beperken, of natuurvriendelijke oevers te behouden. Zo helpt AQUON niet alleen bij monitoring, maar ook bij het behoud van soorten die het écht nodig hebben.